بیم و امید، ابزاری کارآمد برای تکامل

بسمه تعالی

بیم و امید، ابزاری کارآمد برای تکامل

در حدیث مشهوری پرستشگران به سه گروه دسته بندی شده اند: 1) گروهی که از ترس دوزخ و جهنم پرستش می کنند؛ 2) گروهی که به شوق بهشت عبادت می ورزند؛ 3) گروهی که به عشق و محبت خدا سر بر سجده می نهند(1). این دسته بندی به مراتب طولی پرستشگران توجه می دهد، بنابراین کسی که به خاطر ترس از دوزخ پرستش می کند، شوق به بهشت نیز دارد؛ ولی از آن جایی که ترس از دوزخ در نهادش قوی تر بروز و ظهور کرده، شوق به بهشت تحت شعاع آن قرار گرفته و خود را آن چنان که بایسته است نشان نمی دهد؛ چنان که کسی که شوق به بهشت دارد ترس از جهنم و دوزخ نیز در نهادش نهان است و ظهور آن چنان بایسته و شایسته است نمی یابد.

 ادامه مطلب...

خوف و رجاء در قرآن

بسمه تعالی

خوف و رجاء در قرآن

پاره ای از مفاهیم عام اخلاقی عهده دار تنظیم موضع نفسانی انسان نسبت به عاقبت و پایان کار خویش است. شاخص ترین مفاهیمی که در این باب مطرح اند، عبارتند از: خوف، رجا، یأس و قنوط و ایمنی از مکر خداوند. چون یأس و قنوط به عنوان آفتی برای «بیم و خوف» و ایمنی از مکر خداوند آسیبی برای «امید و رجاء» محسوب می گردند.

بیم

الف) مفهوم و ماهیت بیم: بیم یعنی احتمال بروز امری ناخوشایند برای انسان در آینده بر اساس نشانه های قطعی یا ظنّی[1] که به طور طبیعی، دردمندی و نگرانی را در پی خواهد داشت.[2] بنابراین «خوف و بیم» با «جُبن و ترس»‌تفاوت اساسی دارند؛ زیرا «جُبن» عبارت است از خودداری نفس از دفاع و انتقام و امثال آن در جایی که اقدام به آن عقلاً و شرعاً مجاز و نیکو است.[3] عالمان اخلاق در یک تقسیم اولیه خوف را به دو نوع پسندیده و ناپسند تقسیم نموه اند. خوف ناپسند همان بیمناکی از غیر خداوند است و خوف پسندیده بیم از عذاب الهی، سرانجام بد و در واقع بیم از آثار و عواقب ناخوشایند اعمال و رفتار خویش است. موضوع بحث ما در این جا خوف پسندیده است. ادامه مطلب...

ظرفیت آرزویی انسان و مسأله تجرد روح

بسمه تعالی

ظرفیت آرزویی انسان و مسأله تجرد روح   

مسأله دیگر که باز در انسان غیرمتناهی است، مسأله آرزو است‏. این هم البته یک مسأله جالبی است. می‏گویند آرزوی انسان هم غیرمتناهی‏ است. ما الان یک سلسله آرزوها داریم و هر کس یک سلسله آرزوها دارد.

آیا آرزوهای کسی به این حالت است که اگر چیزی را که آرزو می‏کند به او بدهیم، یکمرتبه فاقد آرزو می‏شود و دیگر هیچ آرزویی ندارد؟ مثل اینکه‏ معمولا افراد می‏گویند: من یک آرزو دارم، اگر خدا همان را بدهد دیگر از خدا چیزی نمی‏خواهم. ممکن است یک کسی چون قرارداد کرده، از خدا چیزی‏ نخواهد اما دلش می‏خواهد.

 ادامه مطلب...

ضرورت آرزو و ترک ناامیدی در انسان

بسمه تعالی

ضرورت آرزو و ترک ناامیدی در انسان  

مسأله ای که در انسان غیرمتناهی است، مسأله آرزو است. می گویند آرزوی انسان هم غیرمتناهی است. ما الان یک سلسله آرزوها داریم و هر کس یک سلسله آرزوها دارد. آیا آرزوهای کسی به این حالت است که اگر چیزی را که آرزو می کند به او بدهیم، یکمرتبه فاقد آرزو می شود و دیگر هیچ آرزویی ندارد؟ مثل اینکه معمولا افراد می گویند: من یک آرزو دارم، اگر خدا همان را بدهد دیگر از خدا چیزی نمی خواهم. ممکن است یک کسی چون قرارداد کرده، از خدا چیزی نخواهد اما دلش می خواهد. امکان ندارد که انسان دل خودش را به آنچه دارد قانع کند، همیشه هر چه داشته باشد، باز یک چیز دیگری غیر از آنچه که دارد می خواهد. این کسی که الان یک مقدار آرزویش محدود است، شرایط فعلی ایجاب می کند که آرزویش محدود باشد، چون یک امر نامحدود به نظرش معقول نمی رسد و عملی نیست، فکرش را هم نمی کند ولی دو قدم که جلوتر رفت و این را داشت، فورا به فکر یک مطلوب و آرزوی جدید می افتد. این حالت در انسان هست. آرزو از مختصات انسان است.

 ادامه مطلب...

زندگی و عمر سعادتمندانه در پرتو امیدی به لقای پروردگار

بسمه تعالی

زندگی و عمر سعادتمندانه در پرتو امیدی به لقای پروردگار

خداوند متعال در قرآن کریم درباره اکتفا نکردن صرف به حیات دنیوی و راضی نشدن به آن که منجر به از دست دادن سعادت حقیقی می شود می فرماید:

فَأَعْرِضْ عَن‌ مَن‌ تَوَلَّی‌" عَن‌ ذِکْرِنَا وَ لَمْ یُرِدْ إِلاَّ الْحَیَو"ةَ الدُّنْیَا * ذَ " لِکَ مَبْلَغُهُم‌ مِنَ الْعِلْمِ إِنَّ رَبَّکَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَن‌ ضَلَّ عَن‌ سَبِیلِهِ وَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنِ اهْتَدَی‌". (آیه 29 و 30 سوره نجم)

«پس‌ ای‌ پیغمبر! روی‌ گردان‌ از کسی‌ که‌ از یاد ما روی‌ گردانیده‌ است‌، و غیر از زندگی‌ و حیات‌ دنیا چیزی‌ را نمی‌خواهد! این‌ نهایت‌ درجة‌ بلوغ‌ علم‌ و پایة‌ دانش‌ آنانست‌. بدرستیکه‌ پروردگار تو داناتر است‌ به‌ کسی‌ که‌ از راه‌ او گمراه‌ شده‌، و به‌ کسی‌ که‌ در راه‌ او راهنمائی‌ شده‌ و راه‌ را یافته‌ است‌!»

 ادامه مطلب...

چگونه اعتماد به نفسمان را تقویت کنیم ؟

چگونه اعتماد به نفسمان را تقویت کنیم ؟           

دعوا سر اسم نیست. اعتماد به نفس، خودباوری، حس اطمینان شخصی و امثالهم همگی سر و ته یک کرباس‌اند که همه‌مان کم و بیش می‌شناسیم‌اش. اگر تعریف اعتماد به نفس و خوبی‌هایش را دانسته فرض کنیم و دلایل عدم اعتماد به نفس و بدی‌هایش را هم مفروض بگیریم، آن‌وقت فقط می‌ماند یک سوال مهم: چگونه اعتماد به نفس‌مان را تقویت کنیم؟

 رفقای خوب: بیشتر اوقات‌تان را با آدم‌هایی بگذرانید که اعتماد به نفس‌شان بالاست. اگر این کار برای‌تان ممکن نیست، لااقل توی برنامه هر روز‌تان مدتی را برای هم‌نشینی با افرادی اختصاص بدهید که خودباور و خودساخته‌اند. حقیقت این است که انرژی مثبت و نیروی درونی آدم‌ها تا حدی مسری است. در حضور این آدم‌ها اصلا لازم نیست کاری بکنید. کافی است کنارشان باشید و آنها حرف بزنند، رفتار کنند، زندگی کنند و شما تماشاگر باشید تا اعتماد به نفس‌شان کم‌کم به شما هم سرایت کند. ضمن این که چیزهای بسیاری را هم می‌شود از همین جماعت و با همین هم‌نشینی‌های ساده آموخت. گاهی تنها با آموختن و به کار بستن یک نکته تازه، مسیر زندگی آدم زیر و رو می‌شود.

 ادامه مطلب...

(جنبه‏هایی از مدیریت بحران پیامبر اکرم (ص)

(جنبه‏هایی از مدیریت بحران پیامبر اکرم (ص)

جنبه‏هایی از مدیریت بحران پیامبر اکرم (ص) با تأکید بر موارد خاص

 چهار غزوة «بدر»، «احد»، «احزاب» و «تبوک»

چنان که میدانیم، رسالتی که انبیای الهی بر دوش داشتهاند، رها کردن انسان از زنجیرهای ظلم و ستم ظالمان و مستکبران بوده است؛ همان حرکت آزادیبخش که زمینه را برای انسان جهت پذیرش هدایت آماده کرده و محیط فکری او را از عناصر مضر پاک میکند.پیامبر ما، حضرت محمد(ص) نیز با پیاده کردن الگوی جامع الهی ـ اخلاقی سعی داشتند، به ایجاد نظمی نوین و حاکمیتی فوق بشری در حیات دینی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی ملتها دست بزنند تا در این راه، مستضعفان را ضِد مستکبران یاری کرده و محیطی عاری از شر و اشرار تأسیس کنند. بدون تردید، پایههای اولیة این بنای ماندنی، محصول عمل شخص پیامبر (ص) است که اگر غیر از این بود، مسیر تحولات اسلامی تا امروز، به دازا نمیکشید. پیامبر(ص) با مهذب کردن خود به اخلاق، مکارم و بزرگورایها، هر چه را که در یک انسان کامل باید وجود داشته باشد و بر شرف و کمال او میافزاید، در حِد اعلا داشت. او به تمام معنا، بزرگ بود و با همة وجود، درس اخلاق به بشر آموخت؛ اخلاقی که خلق و خوی بشر را از تاریکی جهل شیطانی به نور عقل و علم الهی رهنمون کرد؛ تا آنجا که پیامبر (ص) مصداق بارز آیة «إنک لعلی خلق عظیم» شد. خود نیز با تعریف هدف بعثت ـ که همانا «بعثت لاتمم مکارم الاخلاق» است ـ تلاش خویش را برای اتمام کرامتهای فطری بشری به کار گرفت.در این راستا، هر برهه از زندگی حضرت رسول(ص) و هر پدیده در حیات آن فرزانة مبارک(ص)، راهی است در جهت رسیدن به مکرمتهای اخلاقی.ادامه مطلب...

بی‌ایمانی نخستین اثری که قرآن برای حس‌گرایان بیان می‌کند؛ زیرا کسانی که دنیا را ماده و تنها راه شناخت را قوای احساسی می‌دانند و به حس به عنوان تنها منبع شناختی می‌نگرند، نمی‌توانند به غیب و اموری نامشهود و نامحسوس ایمان آورد. از این رو نه تنها به خدا ایمان نمی‌آورند بلکه به هر چیزی که فراسوی ماده است ایمان نمی‌آورند و بر این باورند که آن چه از هستی می‌توان پذیرفت و باور داشت زندگی دنیایی و محسوس است که در آن زاده می‌شویم و می‌میریم و این که روحی باشد که در رستاخیز برانگیخته و حسابرسی می‌شود، امری موهوم و غیر علمی است. البته برخی از ایشان به آفریدگار و خدایی باور دارند که این دنیای محسوس را آفریده است. (مومنون آیه 33 تا 38)ادامه مطلب...

مراکز تقویت کننده مساجد

مراکز تقویت کننده مساجد

مسجد، نهاد دینی پرنفوذ و مؤثری است که در جنبه های گوناگون اثرگذار است. افزون بر آثار عبادی، آثار سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، آموزشی، اقتصادی و حتی نظامی مسجد را نیز می توان بررسی کرد. بنابراین، با توجه به گستردگی آثار مسجد، سازمان ها و گروه های گوناگون، در شکوفایی یا تضعیف آن مؤثرند. در این بخش، سازمان های اثرگذار بر مسجد را بر می شماریم.
1. سازمان تبلیغات
سازمان تبلیغات به عنوان نهادی با ماهیت دینی در راستای ترویج فرهنگ اسلامی تأسیس شده است که در زمینه های گوناگون می تواند به رونق و شکوفایی مسجد کمک کند.
تبلیغ
در جهان امروز، تبلیغ یکی از مهم ترین عوامل هدایت افکار عمومی و ترویج یک گونه تفکر ویژه است. سازمان تبلیغات می تواند با تبلیغات منظم و حساب شده و بر اساس مخاطب شناسی دقیق، به رونق و شکوفایی مسجد کمک کند. فعالیت های زیر برای تبلیغات اثر گذارتر، پیشنهاد می شود:
نصب پوستر و پلاکارت با موضوع مسجد در قسمت های پر رفت و آمد شهر
این کار، علاوه بر اینکه تبلیغات را در سطح گسترده ای انجام می دهد، به شیوه غیر مستقیم، افراد را به مسجد دعوت می کند، یعنی هر فرد با دیدن آن تابلو، بدون اینکه مورد خطاب مستقیم قرار گیرد، ذهنش با این موضوع درگیر می شود. ادامه مطلب...

نقش مساجد در جوامع اسلامی

نقش مساجد در جوامع اسلامی

در این نوشتار به اختصار نقش‌های مختلف مسجد در طول تاریخ مورد بررسی قرار می‌گیرد.
1ـ خانه‌ مردم
ابتدای اذان و اقامه تا انجام نماز و سرانجام آن، نشان می‌دهد که اساس عبادت، به ویژه‌ نماز بر پایه‌ی جمع و جماعت است و بنده به هنگام راز و نیاز هم باید خود را میان جمع ببیند، بنابراین هر گونه فرد گرایی و مانند آن از نظر قرآن و اسلام مفاهیمی مردود شناخته می‌شود.
2ـ پایگاه قضایی
در زمان رسول اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ ، مسجد نقش عمده‌ای در امور قضایی داشت و بسیاری از مسائل حقوقی مردم با همت آن حضرت ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ در مسجد رسیدگی می‌شد.
در دوره‌ی خلفای راشدین این شیوه همچنان معمول بود، چنانکه در گوشه‌ای از مسجدکوفه، ‌به نام «دکة‌‎القضا» حضرت علی ـ علیه السّلام ـ برای رسیدگی به کارهای حقوقی و قضایی مردم به محکمه‎ی قضاوت می‌نشستند.
لذا در سرزمین‌های اسلامی داوری، مبنایی داشت، و قضات مذهبی عهده دار این مهم بودند و تشکیلات خاص و مکان ممتازی به جز مسجد، برای قضاوت ضرورتی نداشت. ادامه مطلب...