به نام خداوند بخشنده مهربان

آیا تا به حال با خودتان حرف زده‏اید؟
آیا تاکنون با خود، گفتگویى داشته‏اید؟
آیا تا به امروز، میزگرد یا مناظره‏اى با خود برگزار نموده‏اید؟
آیا تا به حال با خود، اختلاف سلیقه پیدا کرده‏اید؟
شاید جواب بعضیها این باشد که: این حرفها یعنى چه؟ مگر ما دیوانه‏ایم که با خودمان صحبت کنیم؟! اختلاف سلیقه با خود، دیگر چه صیغه‏اى است؟! گفتمان با اندرونم کجا بود؟!
اى بابا! چرا عصبانى مى‏شوید؟ ما که چیزى نگفتیم. سؤالاتمان خیلى هم بى‏حساب و کتاب نیست. به سؤالات بعدى توجّه کنید تا خودتان متوجّه شوید:
آیا تا به حال، سعى کرده‏اید خودتان را براى انجام دادن کارى قانع نمایید؟
آیا تا به حال، خودتان را از انجام دادن کارى که دوست داشته‏اید، منع کرده‏اید؟
آیا تا به امروز، تسلیم خواسته درونتان شده‏اید؟
آیا در مورد آرزوهایتان، ساعتها با خود، خلوت نکرده‏اید و براى آنها نقشه‏هایى در سر نپرورانده‏اید؟
آیا تاکنون نداى درونى خود را شنیده‏اید؟
آیا به این ندا پاسخى داده‏اید یا از کنارش بى‏خیال، رد شده‏اید؟
احتمالاً نظرتان نسبت به سؤالات اخیر، مثبت است. گفتم که نباید عجله کرد. اگر خوب توجّه کنید، به راحتى درمى‏یابید که سؤالات دسته اوّل با دسته دوم از جهت معنا هیچ تفاوتى با هم ندارند ؛ فقط تفاوت در تعبیرها و الفاظ است.

«من فکر مى‏کنم او به من اهمیت نمى‏دهد درحالى‏که شاید اشتباه کرده باشم». این نوع صحبت کردن، باعث مى‏شود که زود و عجولانه در مورد دیگران قضاوت نکنیم و در مورد تفکّر خود، ابتدا تحقیق کنیم و سپس اقدامى صورت دهیم.
3. استفاده از «و» به جاى «امّا».
در جملاتى که براى خودتان بازگو مى‏کنید به جاى «امّا»، «واو» بگذارید.
مثال: به جاى «امسال، واقعاً خوب درس خواندم، امّا حیف که آن نمره بد را گرفتم» بگوییم: «امسال واقعاً خوب درس خواندم و حیف که آن نمره بد را گرفتم».
در عبارت اوّل، با گفتن «امّا» تمام کلام ماقبل نابود مى‏شود. یعنى تمام خوبْ درس خواندن با یک نمره بد از دست مى‏رود ؛ امّا در عبارت دوم، بار منفىِ نمره بد، کم مى‏شود و باعث ناامیدى نمى‏گردد. یعنى اگر آن نمره بد را نمى‏گرفتم، خیلى بهتر بود ؛ ولى حالا هم طورى نشده است.
4. استفاده از «نمى‏خواهم» به جاى «نمى‏توانم».
هر بار با خود مى‏گوییم: «من نمى‏توانم»، یعنى نیرویى خارج از وجودمان ما را متوقّف مى‏کند و اگر این نیرو نبود مى‏توانستیم.
مثال: «من نمى‏توانم در مقابل دیگران، درس را توضیح دهم» که باید بگوییم: «من نمى‏خواهم در مقابل دیگران، درس را توضیح دهم». در صورت دوم، شما خود را مسئول دانسته‏اید و بالطبع، بعد از این کلام به دنبال علّت خواهید رفت و آن را از خود خواهید پرسید و در نتیجه، درمى‏یابید که خجالت و کمرویى شما عامل این کار است و این، یعنى ریشه‏یابى علّت ضعف خود.
5. استفاده از «من دلم مى‏خواهد» به جاى «من نیاز دارم».
نیازها عامل تحرک ما هستند و ما نمى‏توانیم بدون آنها زندگى کنیم ؛ امّا بین نیازهاى اساسى و آنچه براى ما دلپذیر است تفاوت وجود دارد. بنابراین، به جاى «من نیاز دارم بمانى» باید بگوییم: «من مى‏خواهم بمانى ؛ چون تنهایى را دوست ندارم».
6. استفاده از «برمى گزینم» به جاى «ناچارم».
براى اینکه بفهمیم قدرت انتخاب داریم، حتّى اگر انتخاب بین دو نامطلوب باشد، باید این جابه‏جایى را انجام دهیم.
مثال: «من سر این کار مى‏مانم ؛ چون ناچارم» که باید بگوییم: «من سر این کار ماندن را انتخاب مى‏کنم ؛ چون احساس امنیت بیشترى مى‏کنم».
7. استفاده از «دلم مى‏خواهد» به جاى «مى‏ترسم».
ترس، اغلب حتّى مانع اندیشیدن به خواسته‏ها مى‏شود. سعى کنیم به جاى «مى‏ترسم» مفهوم ترسِ خود را با «دلم مى‏خواهد» بیان کنیم. این عوض کردن عبارت، به ما امکان مى‏دهد جذّابیتها و خطرات و سود و زیانهاى نهفته را کند و کاو نماییم و بتوانیم به جاى پیروى از ترس، انتخابى آگاهانه انجام دهیم.

برای این کار عبارت است از: اراده، تمرین و مطالعه کردن که من همه آنها را دارا خواهم بود».
4. آیا یک نفر دیگر را مى‏شناسم که به آنچه من مى‏خواهم، رسیده باشد؟
داشتن الگو، باعث سهل‏الوصول بودن هدف مى‏شود، و فرد، راحت‏تر به‏سوى هدف، حرکت مى‏کند ؛ چون مى‏تواند از تجربه الگوى خویش استفاده نماید.
5. هنگامى که به تغییر دلخواه، دست یافتم واقعاً چه چیز متفاوتى وجود خواهد داشت؟
با ذکر جزئیات، مشخص نمایید پس از به وجود آمدن تغییر در شما، خود شما و دیگران چه خواهید دید؟ مجید در جواب خواهد گفت: «با تبحّرى خاص، سخنرانى مى‏کنم و آنچه در نظر دارم به دیگران عرضه مى‏کنم و اگر هم کسى از من سؤالى کرد با آرامش و بدون ترس، جواب او را خواهم گفت».
این، باعث مى‏شود از تغییر، یک موقعیت خیالى در ذهن خودمان درست نکرده باشیم.
6. آیا تغییراتى که مورد نظر است، براى من بى‏خطرند؟
قبل از اقدام باید بررسى کرد که آیا این تغییر از لحاظ جسمى، بى‏خطر و از لحاظ اجتماعى، مناسب و به‏جاست یا نه. به عبارت دیگر، باید دید که به خاطر این تغییر، چه تاوانى را باید بپردازیم و آیا این تغییر، ارزش پرداختن این بها و قیمت را دارد؟
مثال: «کسى دنبال دوست است و اقدام به صحبت کردن و آشنا شدن با دیگران مى‏کند. آیا هم‏صحبت شدن با هر غریبه‏اى در کوچه و خیابان، راه درست و بى‏خطرى است؟
7. تغییر، واقعاً تا چه اندازه‏اى به خاطر خود ماست؟
گاهى اوقات، تغییرات در واقع براى خود ما نیست و به خاطر دیگران است. خیلى وقتها به‏خاطر تأیید کردن دیگران یا اعتراض نمودن به دیگران، قصد ایجاد تغییر به سر ما مى‏زند، که اگر این‏طور باشد پس از پایان کار، هنوز احساس نارضایتى در ما باقى خواهد ماند.
حال که این پرسشها را یاد گرفتید، قبل از هر تصمیمى، این پرسشها را از خود بپرسید و جوابشان را در ذهن، مرور کنید و سپس در مورد آن، نتیجه‏گیرى نمایید، تا تصمیمات شما درست باشد.
دانشمند معروف، «دیل کارْنِگى» - که با گفته‏هاى او در شماره‏هاى قبلى مجله آشنا شده‏اید - مى‏گوید: «هیچ کس براى شکست خوردن، نقشه نمى‏کشد. بلکه صرفاً در نقشه کشیدن، شکست مى‏خورد». پس ما با این تکنیکها سعى کردیم نحوه درست «نقشه کشیدن» را به شما آموزش دهیم.
امّا در مرحله بعد از هدف و بررسى تغییرات، نوبتِ «عمل» مى‏رسد. و ما برآنیم به طور خلاصه، یک روش عملى که از تعالیم اسلامى برگرفته شده است را یادآورى نماییم. لازم به تذکّر است که روانشناسان نیز از این راهکار مؤثرِ تعالیم اسلامى، بارها استفاده نموده و به تأثیر مؤثّر آن، اذعان کرده‏اند و در کتب خود بدان توصیه نموده‏اند.